Snelheid en traditie

Wanneer doel en traject bekend zijn, zal de uiteindelijke snelheid in negatieve zin bepaald worden door de trage momenten: deze remmen de voortgang het meest. Het heeft dan niet zo veel zin om de maximum snelheid te verhogen, maar veel meer om je te richten op het beperken van de trage momenten (in aantal en duur).
Wanneer het doel bekend is maar de weg ernaar toe niet, dan is het juist omgekeerd: de uiteindelijke snelheid wordt dan juist in positieve zin bepaald door de trage momenten van retrospectie, bezinning en overzicht. Dan is het juist van belang de trage momenten te koesteren.
Hier laat traditie zich onder anderen kennen. Op de juiste wijze ingezet verhoogt het de snelheid. Traditie laat je niet al te zeer nadenken wat te doen en hoe te handelen. Er zijn geen trage momenten, maar effectiviteit en daarmee snelheid is uiteindelijk hoog.
Maar traditie kan juist ook bezinning brengen die op een bepaald moment nodig is om uiteindelijk te kunnen versnellen. Dan is het vooral de rust en traagheid van traditie die nieuwe inzichten verschaft hoe het doel te bereiken. Op dat moment wordt de traditie wel veranderd middels een zachte breuk: het evolueert en wordt mogelijk een nieuwe traditie.
Deze tijd kenmerkt zich door snelheid van verandering. Eén van de verandering is die van onze omgang met elkaar. De informatietechnologie heeft daar een nieuwe dimensie aan gegeven in de vorm van wat we nu 'Social Media' noemen.
Welbeschouwd is architectuur sociale media in optima forma. Alleen de maat en tijdsbeleving is geheel anders dan die bij de digitale media. Maar zoals ik zojuist betoogde zijn, op het moment dat je een lange afstand hebt af te leggen, de langzame momenten het meest snelheidsbepalend. Welnu, architectuur is voor de lange termijn wanneer je je route niet kent.
De digitale sociale media daarentegen is ongekend snel èn is gekoppeld aan de grootst denkbare ruimtelijke maat: globaal. Het mooie en bijzondere is dat de schaal menselijk blijft, zoals bij de ouderwetse brief. Op het moment dat ik de Tweet lees, praat jij in mijn hoofd tegen mij. Dat is persoonlijk, genereert een virtuele ruimte die de op één na intiemste ruimtelijke maat is. Ook al komt die Tweet van de andere kant van de wereld.
Het is waarschijnlijk wellicht niet zozeer de versnelling die de ICT bewerkstelligt, als wel de tijd-ruimte ervaring die volkomen nieuw is.

Beleving

Uiteindelijk komt die ordening van objecten in ruimte en van ruimte in ruimte, neer op de beleving ervan. En zoals Gerard Visser in zijn inleiding van 'Niets cadeau' duidelijk maakt, is beleving een element van overgang en ondergang. Beleving is het nu, waarin toekomst overgaat in verleden. Je beleeft nu, maar door de tijd gaat dat nu direct over in de toekomst en verdwijnt het in het verleden. Dat klinkt tegenstrijdig: 'het nu dat overgaat in de toekomst', maar het is deze voortdurende voorwaartse beweging van de tijd. Het is als de surfer op de golf die omrolt bij voortduring.
Het nu is toekomst èn verleden, het ontstaat èn verdwijnt. Het lijkt op die zinnen die ik al vaker heb aangehaald uit een gedicht van Paul Valéry, 'Het kerkhof bij de zee':
" Zoals een vrucht uiteenvalt in een smaak
En haar verdwijning tot genieting maakt".
Daarom kan het nu melancholisch en euforisch zijn: terugblikkend en vooruit kijkend. Verlangend naar beide horizonten.
Als een gebouw die kracht heeft dat je terug blikt naar het verleden èn vooruit kijkt naar de toekomst, dan is dat misschien wel wat we als tijdloos ervaren.

Nogmaals ordening en poezie

Poëzie in de architectuur, maar ook in de kunst lijkt me, kan ontstaan vanuit een elementaire objectiviteit, een feitelijke gang van zaken, die niet alleen tegenover het complexe staat, maar ook de toetssteen ervan is. Het is als het ware de spiegelende grondplaat van de complexe werkelijkheid: dragend, nuchter verbeeldend en abstraherend.
De woorden zijn soms zo moeilijk, maar als je het ziet is het gelijk duidelijk: Stonehenge, Vacchini's sporthallen in Brugg-Windisch en Losono, Dom van der Laan's werk, Mies van der Rohe's werk, Zumthor's werk; zelfs het Ismail Samani mausoleum in Bukhara omdat daar de decoratie vanuit de constructie komt.

Ordenen en poezie

De ordening en het ordenen zijn één. In de geest van Aristoteles gaan het schone en het praktische samen. Het is niet alleen het eindproduct, het gaat niet enkel om het eindpunt van het ontwerpen. Het is het geheel van de eigen arbeid, het handwerk en de structuur. En natuurlijk het resultaat van dit alles: het stoffelijke ding, materie, de muren die de ruimten vormen, het gebouw. Het maken van het ding en het ding zelf vallen dan samen. Het moeizame en voortdurende ontwerpen, de zoektocht naar de vormen die het gebouw maken, de voortdurende poging de ordening te begrijpen, in het kleine en het grote, die ogenschijnlijk onmogelijke uitdaging, is onvermijdelijk om tot waarachtige architectuur (of kunst) te komen en deze gang tot het gebouw is een onlosmakelijk onderdeel van deze architectuur.

Ordening

Na het ontdekken van de ruimte begint het ordenen. En daarna het proportioneren. Het Plastisch Getal is daarbij een fantastisch hulpmiddel om de ruimtelijke ordening te maatvoeren. Magisch en vruchtbaar, maar ook ontzagwekkend. Wie de kunst van het ordenen en proportioneren verstaat, kan toveren. Een ruimte-magiër.